پایان مهلت شرکتهای خدمات دهنده اینترنت و موبایل و نیز سررسید قول‌های وزیر ارتباطات برای بهبود شرایط بهمن ماه اعلام شده است.
معضل اختلالات اینترنت و موبایل در ایران چیز تازه‌ای نیست و از زمانی که این دو فناوری وارد کشور شده یعنی زمانی که اینترنت با سرعت دایل آپ تنها در اختیار افراد معدودی بود و زمانی که موبایل تنها برای مکالمه بود، کاربران از این خدمات شکایت داشتند و حالا با گسترش فناوری‌ها و با وجود اینکه اینترنت با چندین برابر سرعت در دسترس بیش از ۳۰ میلیون کاربر قرار دارد و مشترکان موبایل می‌توانند از انواع خدمات و سرویس‌ها بر روی گوشی خود بهره ببرند باز هم از وضعیت سرویس دهی این خدمات راضی نیستند.
اینترنت ایران در جایگاه جهانی روسفید نشد
معضل اینترنت در ایران برهیچ کس پوشیده نیست؛ شبکه‌ای که به دلایل مختلفی چون کمبود سرانه پهنای باند، کیفیت پایین و قیمت بالا در میان سایر شبکه‌های کشورهای مختلف جهان جایگاه خوبی را به خود اختصاص نداده و این روز‌ها که اینترنت موبایل با فناوری نسل سوم و چهارم نیز در کشور فراگیر شده، مشکلات این بخش دوچندان شده است.
این موضوع را می‌توان در آخرین گزارش اندازه گیری اتحادیه جهانی مخابرات از وضعیت ایران به اثبات رساند. در این ارزیابی، سرانه پهنای باند اینترنت به ازای هر ایرانی ۴ کیلوبیت بر ثانیه از میزان بیش از ۱۰۰ ترابیت ظرفیت پهنای باند دنیا اعلام شده و این در حالی است که سرانه کشور ترکیه در این حوزه ۵۰ کیلوبیت و کشور قطر ۱۰۰ کیلوبیت برآورد می‌شود؛ از طرفی کف دسترسی به اینترنت در دنیا ۲ مگابیت برثانیه و سقف سرعت اینترنت ۲۰ مگابیت در ثانیه است اما در ایران متوسط سرعت دسترسی کاربران به اینترنت به ۵۱۲ کیلوبیت بر ثانیه هم نمی‌رسد.
رتبه جهانی ایران در اینترنت
وضعیت دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران نشان می‌دهد که تنها ۴ درصد جمعیت کشور کاربر اینترنت پرسرعت با فناوری سیمی همچون ADSL و حدود ۱. ۴ درصد با فناوری بی‌سیم مانند وایمکس و موبایل، به اینترنت پرسرعت دسترسی دارند و ایران در رتبه ۹۰ از ۱۵۷ کشور جهان جای دارد؛ در این ارزیابی، کشور اول منطقه قطر با رتبه ۳۱ و امتیاز ۶. ۵۴ و امارات متحده عربی با رتبه ۳۳ و امتیاز ۶. ۴۱ است که با مشاهده امتیاز فعلی کشور یعنی ۳. ۸، ایران باید در ۲. ۵ سال آینده برای تحقق اهداف برنامه پنجم توسعه که رسیدن به جایگاه دوم منطقه در بخش ICT است حداقل ۲. ۶ امتیاز به امتیاز فعلیش اضافه شود.
در این بررسی ایران دارای ۳۸ میلیون مشترک تلفن ثابت است و ضریب نفوذ موبایل نیز در کشور ما به ازای هر ۱۰۰ نفر ۷۷ نفر اعلام شده و درصد خانوارهای دارای رایانه نیز حدود ۴۲ درصد و خانوارهای دارای دسترسی به اینترنت حدود ۲۷ درصد است؛ در این بررسی‌ها ایران دارای ضریب نفوذ ۲۶ درصدی افراد متصل به اینترنت است و بیشترین عقب اقتادگی کشور در حوزه ICT نیز مربوط به این بخش می‌شود به نحوی که رتبه ایران در این بخش ۱۱۰ از ۱۵۷ کشور اعلام شده است؛ در همین حال متوسط قیمت دسترسی کاربران به اینترنت پهن باند به ازای هر یک مگابیت بر ثانیه نیز حدود ۱۹ دلار برآورد می‌شود که در این محاسبه حداقل سرعت کاربران ۲۵۶ کیلوبیت بر ثانیه در نظر گرفته شده است.
وزیر ارتباطات و دغدغه اینترنت وصله پینه‌ای
وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از روزهای نخست حضور خود در وزارت ارتباطات قول بهبود وضعیت کیفیت اینترنت و موبایل را داد و تا به امروز نیز بار‌ها مردم را به صبر دعوت کرده و وعده داده که مشکلات را حل می‌کند.
اما تلاش پررنگ‌تر محمود واعظی برای بهبود اوضاع از زمانی شروع شد که حسن روحانی در سال اول رئیس جمهوری خود، در روز جهانی ارتباطات و جشنواره فاوا - ۲۷ اردیبهشت ۹۳ - تاکید کرد که از وضعیت اینترنت راضی نیست.
وی گفت: «بنده به عنوان رئیس جمهور از شرایط پهنای باند راضی نیستم، قرار ما با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات این است که هرچه سریع‌تر به نسل ۳ و ۴ برسیم. پهنای باند نه تنها برای منازل حتی برای موبایل‌هایی که در اختیار مردم و کاربران است باید اختصاص یاید و این کار با حضور همه شرکتهای خصوصی باید انجام شود.»
از این اظهارات کاملا می‌توان به وضعیت شبکه اینترنت پی برد؛ شبکه‌ای که مسئولان نیز معتقد به مشکلات متعدد آن هستند و کاربران نیز هیچ دلخوشی از آن ندارند؛ چنانکه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات که از هجمه رسانه‌ها و مردم برای رفع مشکلات به ستوه آمده در جمع خبرنگاران گفت: «ما وارث یک شبکه اینترنت وصله پینه‌ای هستیم که از سال‌های گذشته به ارث رسیده است به همین دلیل ناچاریم این شبکه را ترمیم کنیم.»
با دستور وزیر، کارگروهی متشکل از نمایندگان شرکت ارتباطات زیرساخت و رگولاتوری و نیز اپراتورهای اینترنت و مخابرات برای بررسی وضعیت اینترنت کشور تشکیل شد تا ابعاد مختلف رفع مشکلات اینترنت را شناسایی و آن را اعلام کنند.
در مورد موبایل نیز وزیر ارتباطات در آخرین اظهارات خود وعده یک ماهه برای رفع اختلالات مطرح و اعلام کرد: «به مردم بشارت می‌دهیم که اختلالات ظرف یک‌ماه آینده برطرف می‌شود.»
بهمن ماه و زمان حل مشکلات اینترنت و موبایل
اختلالات موبایل و اینترنت هنوز ادامه دارد و پس از آنکه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات چندین بار ضرب الاجل برای رفع مشکلات تعیین کرد اعلام شد که بهمن ماه فرصت اپراتورهای موبایل برای حل اختلالات به اتمام می‌رسد و از طرفی کارگروه اینترنت نیز باید نتایج ارزیابی در این زمینه را اعلام کند.
هم اکنون کاربران اینترنت و موبایل با مشکلات و اختلالات بسیاری در دسترسی به این سرویس‌های ارتباطی مواجه شده‌اند.
قطع و وصلی‌های‌گاه و بیگاه، از دسترس خارج شدن، خط رو خطی مداوم و قطعی حین مکالمه و اشغالی، پیغام‌های خطا در شماره گیری و به طور کل اختلالات در آنتن دهی مواجه‌اند؛ در همین حال کاربران اینترنت خانگی و کاربران اینترنت موبایل نیز برای ورود به دنیای اینترنت راه به جایی نمی‌برند و با تغییر شرکت سرویس دهنده نیز مشکلشان برای سرعت حل نمی‌شود.
در این میان شرکتهای اینترنتی اختلالات موجود در سرویس اینترنت را مربوط به زیرساختهای ارتباطی می‌دانند و می‌گویند کاری از دستشان برنمی آید؛ اتصال به اینترنت موبایل با GPRS و ۳G نیز کاملا مختل است و این درحالی است که قرار بود نسل سوم و چهارم موبایل در جهت افزایش کیفیت دسترسی مشترکان به اینترنت پرسرعت در دست ایرانیان قرار گیرد.
متولیان اینترنت چه می‌گویند؛رگولاتوری و رضایت از اوضاع
هم اکنون معاون نظارت و اعمال مقررات سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در مورد وضعیت شبکه‌های تلفن همراه و پایان مهلت اپراتور‌ها برای رفع اختلالات به مهر گفت: براساس برنامه ریزی‌های انجام شده اپراتورهای موبایل تا انتهای بهمن ماه زمان دارند که شبکه خود را به پایداری رسانده و مشکلات و اختلالات را رفع کنند.
وی با بیان اینکه ۳ دوره گزارش ارزیابی از شبکه‌های موبایل براساس شاخص‌های مدنظر انجام شده است گفت: نتیجه این بررسی‌ها نشان می‌دهد که وضعیت شبکه موبایل نسبت به دوره قبل بهتر بوده و اپراتور‌ها در پایداری شبکه به حد قابل قبولی رسیده‌اند.
غلامرضا داداش‌زاده گفت: با این وجود به اپراتورهای همراه اول و ایرانسل تذکر داده‌ایم که خیلی به دنبال سرعت توسعه نباشد و کیفیت را نیز مدنظر قرار دهند به همین دلیل در دو ماه اخیر تقریبا هر دو اپراتور سرعت توسعه خود را کاهش داده‌اند و به کیفیت توجه کرده‌اند و شاهد کاهش اختلالات هستیم.
این مقام مسئول در رگولاتوری با بیان اینکه پیش بینی می‌شود تا پایان سال ۹۳ به شبکه‌ای پایدار در حوزه تلفن همراه برسیم افزود: هم اکنون اپراتور‌ها بازار خود برای سرویس‌های نسل سوم موبایل را جذب کردند و باید از این پس به فکر افزایش کیفیت و رضایت مشترکین باشند.
وی گفت: اواخر بهمن ماه شاخص‌های مربوط به نسل سوم موبایل و ارزیابی کیفیت اپراتور‌ها را در این سرویس اعلام خواهیم کرد.
دکتر داداش‌زاده در مورد سطح تعهدات اپراتور‌ها برای پوشش ۳G طبق پروانه گفت: در این پروانه سعی برآن بوده است که توسعه و شاخص‌ها را با هم داشته باشیم و براین اساس علاوه بر سطح پوشش، الزامات کیفی نیز برای اپراتور‌ها دیده شده است.
جلوی توسعه ۳G را گرفته‌ایم
وی با تاکید براینکه در ۲ ماه اخیر جلوی توسعه ۳G را از سوی اپراتور‌ها گرفته‌ایم تا شاخص‌های کیفی را بالا ببرند، گفت: در زمینه وضعیت اینترنت نیز ارزیابی‌های ماهانه صورت می‌گیرد و تذکراتی به شرکتهای اینترنتی بابت تخلف در کم فروشی پهنای باند داده شده است.
داداش‌زاده تصریح کرد: در موضوع کیفیت اینترنت چندین عوامل و حلقه‌های متصل به هم باید سنجیده شود که یکی از آن‌ها خدماتی است که شرکتهای اینترنتی ارائه می‌دهند که در این زمینه کمیته ارزیابی متشکل از نمایندگان رگولاتوری، زیرساخت، شرکتهای ارائه دهنده خدمات، در حال ارزیابی و بررسی وضع موجود هستند اما آنچه که از شواهد امر پیداست در زمینه ارایه خدمات وضعیت نسبت به قبل تغییر قابل توجهی نداشته است.
ارتقای کیفیت اینترنت زیر ذره بین رگولاتوری
پیش از این نیز علی اصغر عمیدیان معاون وزیر ارتباطات از تشکیل کمیته ارتقای کیفیت اینترنت برای کنترل کیفی یکپارچه شبکه اینترنت و بهبود کیفیت آن خبر داد و اظهار داشت: اقدامات در دو بخش اینترنت ثابت روی شبکه ADSL و اینترنت همراه در حال انجام است.
وی با بیان اینکه در گذشته به دلیل اختلاف در تخفیف قیمت پهنای باند به ارائه کنندگان خدمات ADSL که از سوی شرکت ارتباطات زیرساخت اعمال می‌شد مشترکان دچار مشکل بودند، به مهر گفت: در این مصوبه به برخی از مشترکان تخفیف تعلق می‌گرفت و برخی شامل این تخفیف نمی‌شدند؛ براین اساس و برای آنکه تمامی خدمات دهندگان اینترنت از یک قیمت واحد پیروی کنند کاهش ۲۵ درصدی قیمت پهنای باند را برای تمامی این شرکت‌ها اعمال کردیم.
رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی ادامه داد: در مورد مسائل کیفی اینترنت علاوه بر قیمت باید مشکلات در شبکه مخابرات و ارتباطات زیرساخت نیز واکاوی شود، گفت: در این زمینه کمیته بررسی ارتقای کیفیت شبکه اینترنت تشکیل و به صورت مرتب و هفتگی تشکیل جلسه می‌دهد تا در نهایت روندی طی شود که بتوانیم کیفیت سرویس را از ابتدا تا انت‌ها که به دست مصرف کننده می‌رسد به صورت یکپارچه کنترل کنیم.
وی با بیان اینکه نمی‌توان برای رفع اختلالات شبکه اینترنت زمان مشخص ارائه کرد، افزود: توپولوژی شبکه اینترنت مربوط به ۱۳ سال گذشته است و رفع مشکلات آن کار کوچکی نیست اما به طور قطع برنامه‌های درنظر گرفته شده برای ارائه این خدمات از سوی مخابرات و زیرساخت و شرکتهای PAP می‌تواند در کیفیت این شبکه موثر واقع شود.
عمیدیان با بیان اینکه زمان بندی برای انجام این پروژه نمی‌توان داد، گفت: اقداماتی که از سوی رگولاتوری در زمینه ارتقای کیفیت خدمات انجام می‌شود در وضعیت نهایی اینترنت تاثیر خواهد داشت و ما امیدواریم که به کیفیت مطلوب این خدمات در کشور برسیم چرا که روند اصولی و درستی را در پیش گرفتیم.
زیرساخت و تلاش برای افزایش ظرفیت
محمود خسروی معاون وزیر ارتباطات و مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت نیز از اقدامات این شرکت برای توسعه ظرفیت پهنای باند داخل کشور خبر داد و این امر را سبب افزایش کیفیت خدمات دسترسی به اینترنت عنوان کرد.
وی با بیان اینکه امسال توسعه خوبی در شبکه IP داخل کشور انجام شده و امیدواریم تا پایان امسال به اهداف توسعه‌ای برسیم به مهر گفت: ظرفیت IP داخل کشور تا پایان سال دو برابر شده و از ۱. ۲ ترابیت به ۲. ۵ ترابیت می‌رسد و در همین حال ظرفیت شبکه انتقال داخلی نیز از ۱۰ گیگابیت به ۱۰۰ گیگابیت خواهد رسید که این اقدامات در جهت اجرای زیرساختهای شبکه ملی اطلاعات و نیز پاسخ به درخواست شرکتهای اینترنتی، مخابرات و اپراتور‌ها خواهد بود که تا حد زیادی سرعت و کیفیت دسترسی کاربران به شبکه‌های داخلی را بهبود می‌بخشد.
بخش خصوصی درصدد تامین پهنای باند
بخش خصوصی اما منشاء این مشکلات را مربوط به وجود انحصار در توزیع پهنای باند اینترنت می‌داند و معتقد است که راه حل مشکلات اینترنت، آزادسازی در این حوزه است.
محمودرضا خادمی عضو کمیسیون اینترنت سازمان نظام صنفی رایانه‌ای گفت: اگر در فروش پهنای باند آزاد سازی صورت بگیرد و شرکتهای اینترنتی خودشان وارد معامله با شرکتهای خارجی شوند این مشکلات برطرف می‌شود. چرا که هم اکنون قیمت متوسط پهنای باند در جهان حداقل برای هرSTM۱ حدود ۲هزار دلار برآورد می‌شود و این درحالی است که هر STM۱ در ایران در حدود ۳۰ میلیون تومان به شرکتهای اینترنتی فروخته می‌شود.
وی افزود: شرکت ارتباطات زیرساخت باید نقش یک گمرک را در گیت وی داشته باشد و شرکتهای بخش خصوصی تامین پهنای باند را به عهده گیرند با این وجود کیفیت سرویس اینترنت نیز افزایش پیدا می‌کند و دیگر پرداخت هزینه‌های فعلی برای یک سرویس اینترنتی گران به نظر نمی‌رسد، شکی نیست که توسعه اینترنت در گرو تامین اینترنت توسط بخش خصوصی است و این انحصار باید شکسته شود.
به هر ترتیب شواهد نشان می‌دهد که تلاش برای حل معضل کیفیت اینترنت و موبایل در ایران با توسعه پهنای باند و کاهش نرخ پهنای باند و نیز نظارت بر ارائه دهندگان این خدمات راه به جایی نبرده و همچنان این شبکه‌های ارتباطی، پایداری لازم را ندارند.
