■روسها در طول تاریخ بلاهای بزرگی برسر مردم ایران آورده اند.
■۱۹۸ سال پیش در چنین روزی قرارداد ترکمن چای بر ملت ایران تحمیل شد.
در اول اسفند ۱۲۰۶ شمسی یعنی ۱۹۸ سال پیش در چنین روزی ،یکی از وقایع تلخ ملت ایران که از خوی تجاوزی گری روسیه تزاری نشات می گرفت در ترکمن چای آذربایجان ما به وقوع پیوسته است و پس از تحمل عهدنامه گلستان در آبان ۱۱۹۲ شمسی و جدا کردن ۱۴ ولایت و تصرف ۲۳۲ هزار کیلومتر مربع از سرزمین ایران بزرگ اینبار ،عهد نامه ننگینی دیگر روسها بر ملت ایران تحمیل کردند که تبعات زیانبار آن تاکنون هم ادامه دارد.روسها مردمی نانجیب و متجاوز در طول تاریخ بوده‌اند و با توجه به وسعت سرزمینی خود ،روی هم رفته به آزار و اذیت و اشغال اراضی همسایگان خود روی آورده اند و در سده نوزدهم،امپراطوری آن برای دستیابی به انرژی و منابع زیر زمینی و معادن به بهانه های مختلف، کشورهای همسایه خود را موردتاخت و تاز قرار داده اند بخش‌هایی از سرزمین های اطراف خود را تصرف گرده اند،حکومت‌های دست نشانده بوجود آورده‌اند و به غارت منابع انرژی و زیر زمینی و استحکام موقعیت‌های سیاسی و نظامی و سرزمینی روی آورده اند و امپراطوری روسیه را از سواحل ژاپن تا قفقاز و شبه جزیره بالکان و همسایگی دول اروپایی گسترش داده‌اند که خدا را شکر با سیاست های《گلاسنوست و پرسترویکای》 میخایل گورباچف، بخش های از سرزمین های تصرف شده از هم پاشیدند و ملل به استضعاف کشیده شده آزاد شده اند که متأسفانه سیاستهای یین‌اللملی اجازه نداد که به سرزمین های،اصلی خود بپیوندند.
جمهوری‌های فعلی ارمنستان،آذربایجان،خودمختار نخجوان و گرجستان کنونی،از سرزمین به تاراج رفته ایران بلادیده با عهدنامه های چندش آور گلستان و ترکمن چای از مام وطن جدا شده اند که بررسی موشکافانه این رخدادهای تأسف بار گذشته فرصت های مناسبی می طلبد که از عهده این نویسنده خارج است.اما در این میان بیشترین ضربه و ضرر و زیانهای اقتصادی و اجتماعی به سرزمین آذربایجان کشور ما متحمل شده و این خطه و مرکز آن تبریز بارها مورد تاخت و تاز دولت‌های متجاوز،روسیه در ۳۰۰ سال اخیر قرار گرفته و بقول زنده یاد عبدالرحمن فرامرزی مدیر دهه ۲۰ روز نامه کیهان ،روس ها همواره طمع در آباد ترین و مهترین نقطه سرزمین ایران یعنی آذربایجان راداشته اند و حتی در برهه هایی از تاریخ،نقشه الحاق تبریز و آذربایجان را به امپراطوری روسیه ترسیم کرده بودند و خدا را شکر می گوییم که ما را از این دسیسه و خیانت روس و الحاق به سرزمین کفر نجات داده است.و خلاصه هم اکنون نیز همسایگان روسیه به عناوین مختلف در چنبره خباثت و توطئه های آنان گرفتار می‌شوند که اشغال بخش هایی از اکراین،و الحاق کریمه به خاک روسیه در عصر ما گواه زنده این ادعاست.با این حال در اول اسفند ۱۲۰۶ خورشیدی در زمان فتحعلی شاه بدنبال شکست قشون عباس میر زا در قفقاز قرارداد ترکمن چای امضا می شود و طبق این پیمان نامه تحمیلی و نابرابر و،کثیف بندهای ذیل به ملت ایران تحمیل و علاوه بر جدایی بخش هایی از سرزمینی ایران ،محدویتهای و امتیازات زیادی به روسها داده می شود.در گروه تاریخ دنیای اقتصاد می خوانیم.
در جریان مذاکرات بین ایران و روس نمایندگان انگلستان نیزحضور داشتند در ابتدا این مذاکرات در قصبه ای به نام «دهخوارقان» آذرشهر کنونی انجام شد. روسها درخواست ۱۰ کرور تومان پول به‌عنوان غرامت جنگی کرده بودند. شاه ایران حاضر به پرداخت پول نشد، روسها مذاکرات را ناتمام گذاشتند. عباس میرزا مجددا وزیر خود میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام را از تبریزبا نماینده انگلیس به تهران فرستاد تا به شاه تفهیم کند اوضاع بدتر آن چیزی است که فکر می‌کند، روس تهدید کرده بود که اگر ایران شرایط موردنظر آن کشور را قبول نکند تهران را تصرف می‌کند. فتحعلی شاه نیز چون قافیه را تنگ دید به ادامه مذاکرات تن داد و آن را پذیرفت.
طبق این قرارداد، نخجوان و ایروان از ایران جدا شد. مفاد عهدنامه از این قرار بود:
واگذاری خانات ایروان و نخجوان به دولت روسیه و تخلیه تالش و مغان از سپاه ایران. ۲- پرداخت ده کرور تومان (پنج میلیون تومان) به‌طور اقساط از طرف ایران به روسیه به‌عنوان غرامت جنگی. ۳- اجازه عبور و مرور آزاد به کشتی‌های تجاری روسی در دریای خزر. ۴- رضایت به انعقاد یک عهدنامه تجاری بین ایران و روسیه و حق اعزام کنسول و نمایندگان تجاری به هر منطقه از مناطق ایران که روسها لازم بدانند. ۵- حمایت روسیه از ولیعهدی عباس میرزا و کوشش در به سلطنت رساندن وی پس از مرگ شاه. ۶- استرداد اسرای طرفین. ۷- اعطای حق قضاوت کنسولی به اتباع روسیه.
۸- علاوه بر امضای معاهده ترکمنچای زیر فشار روسها، یک عهدنامه تجاری نیز با آنان به امضا رسید که تمام بازار ایران را بدون هیچ مانعی در اختیار روسها قرار می‌داد.
این عهدنامه «ابدالدهر» بود! اما پس از اینکه انقلاب اکتبر در روسیه به پیروزی رسید، لنین برای اثبات حسن نیت خود، الغای تمام امتیازات استعماری دولت تزاری پیشین را اعلام کرد. دولت نجفقلی صمصام‌السلطنه نیز از این فرصت استفاده کرد و در ۴ مرداد ۱۲۹۷ (۲۷ ژوئیه ۱۹۱۸) در مصوبه‌ای الغای معاهده ترکمنچای و دیگر امتیازات واگذار شده به دولت روسیه تزاری را اعلام کرد که این اقدام شامل لغو امتیاز کاپیتولاسیون برای اتباع روسیه نیز می‌شد. با این حال ادعای لنین نیز فریب افکار عمومی جهان بود که در دوره تزار ها نیز به هیچ وقت مناطق تصرف شده کشورهای همسایه آزاد نشدند تا همان طوریکه قبلا گفتیم در اواخر قرن بیستم سیاستهای اعمال شده گورباچف به فروپاشی روسیه و ایجاد کشورهای موسوم به مشترک المنافع شد که بطور خلاصه کشورهای فعلی جمهوری آذربایجان به مرکزیت باکو،گرجستان به مرکزیت تفلیس، و ارمنستان به مرکزیت ایروان ،و جمهوری خودمختار نخجوان کشورهایی هستند که از ایران جدا شده اند.
نوشته شده توسط:دکتر محمد فرج پور باسمنجی-عضو خانه توسعه آذربایجان
