●پروفسور تبریزی پیشگام شکل گیری علمی علوم کامپیوتر و مهندسی برق دانشگاههای ایران
● مارالانی از برنده کتاب سال ایران تا انتخاب چهره ماندگار علمی کشور
یکی از افتخارات دانشگاه تهران در رشته مهندسی برق و علوم کامپیوتر ایران فرزندی از محله مارالان تبریزاست که در دانشگاههای صنعتی کشور و جامعه مهندسان از وی با مباهات و بزرگی یاد می شود.در همین روزهارئیس ومعاونین دانشگاه تهران به منزل پروفسور پرویز جبه دار مارالانی رفتند و ضمن یک نشست صمیمی از ۵۰ سال فعالیت علمی این دانشمند برجسته مهندسی برق و علوم کامپیوتر دانشگاههای ایران تجلیل کردند.
دانشگاه تهران همچنین در اقدامی در خور تقدیر، نشان علمی خود را به این استاد پیشکسوت مهندسی برق و علوم کامپیوتر دانشگاه های ایران تقدیم کرد.از وی بعنوان مشاهیر بنام علوم کامپیوتر و مهندسی برق آکادمیک ایران یاد می شود.این استاد برجسته و فرزانه متولد ۱۳۲۰ ه،ش در محله مارالان تبریز است.وی دانش آموخته ممتاز مهندسی برق دانشگاه برکلی کالیفرنیای آمریکا در قبل از انقلاب و یکی از وزنه های علمی فرهنگستان علوم ایران است.بی شک می توان گفت که اکثر دانش آموختگان رشته های تحصیلات تکمیلی مهندسی برق دانشگاههای کشور از جمله دانشگاه صنعتی اصفهان، دانشگاه صنعتی امیرکبیر،دانشگاه صنعتی سهند تبریز و دانشگاه صنعتی شریف از دانشجویان این مرد محقق و اندیشه ورز بوده اند. برنده جایزه کتاب علمی ایران و انتخاب چهره ماندگار ایران در کارنامه وی دیده می‌شود.وی در باره مهندسی نظرات جالبی دارد و می گوید:.مهندسی به معنی کاربرد علم و حرفه‌ای است که در آن دانش ریاضی و علوم طبیعی کسب شده است و به عبارت دیگر مهندسی، طراحی و اجرای راه حل‌هایی است که قبلا وجود نداشته است.
دانشمندان، دنیایی که موجود است را کشف می کنند ولی مهندسان دنیایی را می‌آفرینند که پیش از این وجود نداشته است.
علم مهندسی به دنبال شکل دادن به طبیعت است و برای تأمین نیازها و خواسته‌های بشر دنیا را تغییر می‌دهد اما در این میان با محدودیت‌هایی شامل وضع قوانین، آئین نامه‌ها، سیاست‌ها و هزینه‌ها روبرست.این دانشمند تبریزی توسعه پایدار، ارتقای سلامت، کاهش آسیب‌پذیری و افزایش لذت از زندگی را به عنوان چهار چالش اساسی مهندسی برمی شمرد و می گوید: توسعه و گسترش کار و علوم الکترونیکی، علوم هوافضا، تأمین آب سالم، تصویربرداری، کامپیوتر و اینترنت از دستاوردهای افتخار آمیز مهندسین است. در ادامه مطلب نظر دانشگاه تهران را هم در باره وی با هم مرور خواهیم کرد.
دکتر پرویز جبّه‌دار مارالانی می گوید:من همیشه دانشگاه تهران را خانه خودم دانسته‌ام و دانشجویان را از بچه‌هایم بیشتر دیده‌ام و با آنها وقت گذرانده‌ام. بنابراین برای من دانشگاه یک مکان صرف برای تدریس نیست.دانشگاه همه وجود من است.
من بیش از ۴۰ سال در دانشگاه بوده‌ام. با وجود اینکه جاهای بسیاری مرا می‌خواستند، هیچگاه دانشگاه تهران را با هیچ جا عوض نکرده‌ام و حضور در آن را برای خود افتخار دانسته‌ام. بعد از تحصیل در آمریکا یک سال در مؤسسه بل (Bell) کار کردم که یکی از بهترین مؤسسات مخابراتی دنیاست. حتی موقعی که می‌خواستم به ایران بیایم، مدیر آنجا گفت که تا پنج سال موقعیت شغلی شما را آزاد می‌گذاریم که اگر خواستید برگردید، اما من ایران، زندگی در ایران و خدمت به دانشگاه را بر همه چیز ترجیح دادم .من علاوه بر تدریس، آموخته‌هایم را کتاب کردم و یک کتاب من، بیشترین تیراژ را در رشته مهندسی برق داشته و تا الان بیش از ۵۰۰ هزار نسخه از آن به فروش رفته است. بنابراین می‌توانم بگویم هیچ دانشجویی نیست که در رشته مهندسی برق درس خوانده باشد و این کتاب را نخوانده باشد. چندین کتاب دیگر هم دارم که مراجع اصلی هستند. به علاوه اولین کتاب‌های برنامه‌نویسی کامپیوتر نورترن را قبل از انقلاب ترجمه کردم که تا سال‌ها مرجع بوده و بعد از اصلاحات تازه، به صورت تألیف-ترجمه، هنوز هم مرجع است.»
استاد پیشکسوت برق و کامپیوتر دانشگاه تهران، نظم را الگوی زندگی خود معرفی کرد و بیان داشت: «نظم، اساس هر چیزی است و اگر دانشجو منظم باشد، همه مسائل خوب پیش می‌رود. من در حضور و غیاب بسیار سختگیر بودم و هنوز هم گمان می‌کنم این نظم اثر خوبی در کلاس‌هایم داشته است. زندگی منظم بازدهی بیشتری دارد.»
دکتر محمود کمره‌ای، معاون آموزشی دانشگاه نیز که از شاگردان استاد جبّه‌دار بوده و معتقد است: «تقریباً همه استادان برجسته دانشگاههای کشور در زمینه برق و کامپیوتر دانشجوی آقای دکتر جبّه‌دار بوده‌اند و اگر هم دانشجوی مستقیم نبوده‌اند، حتماً از آثار ایشان استفاده کرده‌اند. شأن و جایگاه استاد جبّه‌دار در حوزه آموزش مهندسی کامپیوتر و برق قابل قیاس با هیچ استادی نیست.»
«همیشه نام و یاد استاد جبّه‌دار به عنوان یک استاد و معلم برجسته مطرح بوده است. ایشان علاوه بر کارهای پژوهشی و علمی فراوان، در کسوت استادی و معلمی جایگاه بسیار درخشانی دارند و یک نمونه بسیار خوب از مقام ارجمند معلمی هستند.»
«دکتر جبّه‌دار مارالانی، علاوه بر مسئولیت‌های اجرایی که داشته‌اند، از پیشروان علوم کامپیوتر در ایران بوده‌اند و زمانی که هنوز این مباحث در ایران خیلی مطرح نبود، در قبل از انقلاب، در این زمینه تألیف و ترجمه کرده‌اند. بنابراین نقش مهمی در شکل‌گیری دانش عمومی متخصصان کامپیوتر در ایران داشته‌اند.»پرویز جبه‌دار مارالانی استاد دانشکده فنی و عضو شورای انتشارات دانشگاه تهران نیز فعال است.
دکتر جبه‌دار مارالانی از آن انسان‌هایی است که برای گام برداشتن در مسیر آن‌چه با ریاضیات پیوند دارد، آفریده شده است. با وجود جایگاه والای علمی و افتخارات بزرگی که او از زمان حضور در فضای آکادمیک تا به امروز کسب کرده است، شاید جوایز و افتخارات کودکی و نوجوانی‌شان کم اهمیت جلوه دهد و به حاشیه رانده شود اما همه‌ی آنها نشان از مستعد بودن ایشان و هوشمندی در پرورش استعدادها و توانایی‌های‌شان دارد. شاید برای شما هم جالب باشد که بدانید او از دوم دبستان تا پایان دبیرستان در تبریز بارها در مسابقات ریاضی مقام اول را کسب کرده است. ایشان در سال ۱۳۳۸ وارد دانشکده فنی دانشگاه تهران شدند و تحصیل در رشته الکترومکانیک را آغاز کردند، سپس برای اخذ فوق لیسانس مهندسی برق راهی دانشگاه برکلی کالیفرنیا شدند و دکترای مهندسی برق را نیز از آن دانشگاه دریافت کردند. همچنین در آن سال‌ها به تحقیق و پژوهش در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی بل در آمریکا هم مشغول بودند. این استاد بزرگ پس از دریافت مدرک دکترای‌شان و با کوله باری از تجربه به واسطه‌ی حضور در آزمایشگاه‌های بل، سرزمین غربت را رها کرد و زیستن در جغرافیای وطن را ترجیح داد. به باور پرویز جبه‌دار مارالانی، در کشورهای توسعه‌یافته و مطرح دنیا افرادی به‌سان ایشان که پایه‌های علم و دانش را محکم می‌گردانند، فراوان‌اند و ایران است که به حضور و تلاش بی‌دریغ او و امثالهم نیاز دارد. وی پس از بازگشت در دانشکده فنی دانشگاه تهران به تدریس مشغول شد. در آن روزها، تئوری مدرن شبکه‌ها را به دانشجویان کارشناسی ارشد می‌آموختند. در طی آموزش، آگاهی یافتند که دانشجویان به مطالب اولیه مدارها و شبکه تسلطی ندارند و نمی‌توانند به این شیوه به آموزش ادامه دهند. همین مسئله، ایشان را وادار کرد تا نظریه اساسی مدارها و شبکه را تدریس کنند. بعدها این اتفاق تبدیل به جریان بزرگ‌تری شد. در واقع این درس آن‌چنان رونق یافت که سر از دیگر دانشکده‌های برق نیز درآورد و منجر به چاپ دو جلد کتاب نظریه‌های اساسی مدارها و شبکه‌ها شد. این استاد ارجمند تجربه‌ی تدریس درس‌های گوناگون در رشته مهندسی برق را دارند که از علل مهم این ماجرا، فقدان اساتید متخصص و باتجربه‌ای مانند ایشان است. برنامه‌سازی کامپیوتری، احتمالات، محاسبات عددی، ریاضیات مهندسی، تحقیق در عملیات، تنها تعداد کمی از درس‌هایی می‌باشند که توسط دکتر پرویز جبه‌دار مارالانی ارائه می‌شدند. دکتر جبه‌دار مارالانی بزرگ، روزی ۱۵ تا ۱۶ ساعت فعالیت حرفه‌ای دارند و با توجه زمان بسیاری که ایشان صرف آموزش به دانشجویان و تولید آثار علمی ارزشمند می‌کنند، تعداد قابل توجهی متخصص در این عرصه را تربیت می‌کنند که باعث رشد و پیشرفت جامعه می‌شوند. او اگرچه از اساتید سختگیر و جدی به شمار می‌آید از اساتید محبوبی است که در مسیر علم و زیستن، الگوی دانشجویان‌اش واقع می‌شود.
این استاد بزرگ‌وار، از اعضای فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، سرپرست کمیته علمی رشته مهندسی برق، المپیاد دانشجویی کشور و عضو هیأت مدیره انجمن مهندسان برق و الکترونیک ایران است. همچنین تجربه‌ی حضور در انستیتو الکترونیک دانشگاه تهران به عنوان سرپرست، عضویت در کمیته مهندسی برق شورای‌عالی برنامه‌ریزی، عضویت در شورای‌عالی کانون فارغ‌التحصیلان دانشکده فنی دانشگاه تهران و حضور در دانشگاه واترلو کانادا به عنوان استاد مدعو را دارا می‌باشد.
تألیف و ترجمه آثار ارزنده‌ای از قبیل نظریه اساسی مدارها و شبکه‌ها، روش‌های کامپیوتری طرح و تحلیل مدار، نظریه احتمال و کاربردهای آن، سیستم‌های کنترل نوین، سیگنال‌ها و سیستم‌ها، الکترومغناطیس میدان موج و مقالات علمی فراوان، کارنامه‌ی علمی ایشان را پربار و درخشان گردانیده است.
این استاد نامی و الگوی بزرگ دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه تهران، در سال ۱۳۸۱ به عنوان یکی از چهره‌های ماندگار معرفی شد و در سال‌های ۱۳۶۶ و ۱۳۶۹ برنده‌ی جایزه کتاب سال ایران گشت.
نکته جالب اینکه معمولا اولین سئوالی که در آشنایی مقدماتی دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترا از این استاد ممتاز و کم نظیر دانشگاه تهران می پرسند این است،استاد مارالان کجاست و او به تشریح افتخارات محله مارالان و مبارزه جوانان آن در انقلاب مشروطه و مبارزه با اشغالگری های روس‌ها ی متجاوز در گذشته های اشغال تبریز کهن و مقاوم و گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران از باغشمال تا محلات مرد خیز امیر خیز می پردازد.
نوشته شده توسط:دکترمحمدفرج پور باسمنجی
