اولین بار در طول تاریخ آموزش عالی کشور وهمزمان با آغاز سال تحصیلی جدید، دانشگاه تبریز به عنوان دومین دانشگاه مادر وقدیمی ایران《تاسیس 1324ه ش》 شاهد جشن دانش آموختگی اولین گروه دانشجویان کارشناسی رشته زبان وادبیات ترکی آذربایجانی بود. این دانش آموختگان ورودی سال 95 در رشته جدید زبان وادبیات ترکی آذربایجانی بودند که پس از سال ها بحث و گفتگو ومجاب کردن مدیران ارشد شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای گسترش رشته های دانشگاهی در وزارت وقت علوم از طریق کنکور سراسری جذب دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی دانشگاه تبریز شده‌اند البته درتحقق این کار بزرگ فرهنگی نقش دکتر پورمحمدی ریاست فرهیخته‌ی وقت دانشگاه تبریز و دکتر علی‌اصغر شعر دوست،فعال برجسته‌ی فرهنگی تبریزی در خور تمجید است.
نگاهی به دروس و واحد های طراحی شده این رشته نشان می دهد که 90 درصد دروس به زبان ترکی برگزار شده که علاوه بر بررسی تاریخ ادبیات گذشته و معاصر آذربایجان ودستور زبان متون ادبی، دانشجویان درس هایی از فولکولر و کتاب هایی چون دده قورقود،کوراوغلی، قاچاق نبی، اصلی و کرم وبازخوانی متونی چون دَواوین استاد شهریار،پروین اعتصامی،صراف،واحد، فضولی و...را خوانده‌اند که دوست داران این زبان غنی امیدوارند به همت اساتید و محققان زبان ترکی در تدوین و طراحی کتب دانشگاهی در این رشته از ادبیات پرمحتوای محلی بهره فراوان ببرند.
.jpeg)
ایجاد این رشته در دانشگاه تبریز علاوه بر اینکه بهانه وایراد فعالان قومی و فرهنگی را که معتقدند زبان ترکی غنی و دارای شاهکارهای ادبی بسیاری است وده ها میلیون نفر به این زبان تکلم می کنند را گرفت که می گفتند در اصل 15 قانون اساسی تصریح بر آموزش زبان های قومی ومحلی در کنار زبان رسمی فارسی شده‌است. واین امکان را فراهم آورد که نیاز به کارشناسان این رشته در موسساتی چون آموزش و پرورش، صداوسیما ،ثبت احوال ،مطبوعات و نشریات برآورده شود وبا تقویت نوشتاری این زبان مردم در مراکز رادیو تلویزیون استان های ترک نشین بتوانند اخبار ورخدادهای محلی، ملی وجهان را به زبان مادری خود ببینند وبشنوند .عده ای هم معتقدند چون اکثر اشعار و سروده ها ومراثی اهل بیت عصمت وطهارت وتشیع به زبان ترکی بوده امکان ضبط و ثبت و گسترش فرهنگ شیعی بیشتر فراهم می شود و از همه مهم تر امکان ترجمه متون زبان و ادبیات فاخر فارسی به زبان ترکی و شاخه های متنوع آن و نشر در کشورهای ترک زبان بیشترامکان پذیر خواهد شد و خوشبختانه تامین نیروی انسانی متخصص و آموزش دیده در رشته زبان ترکی برای ده ها شبکه تلویزیونی ورادیویی ایرانی که برای کشور ها ومناطق ترک زبان برنامه و اخبار منتشر می کنند فراهم می آید و از همه مهم تر بیشتر محتوای تاثیر گذار موسیقی جهانی آذربایجان را با تقویت نوشتار و گفتار قدرتمند به رخ جهانیان میکشاند.
با این حال زبان و ادبیات ترکی قدمتی 7هزار ساله در دنیا داشته وجز 7 زبانی زنده و پر تکلم در یونسکو معرفی وثبت شده و در مسیری 8هزار کیلومتر از خانبالغ 《پکن کنونی》 پایتخت چین تا قرطبه و اندولس تا قلب اروپا صدها میلیون انسان به زبان ترکی وشاخه های وابسته ومتنوع آن صحبت می کنند وجمعیت های ترک زبان در بخش‌های وسیعی در جغرافیای جهان از آسیا ،آسیای مرکزی، چین، خاورمیانه،قفقاز،اروپای شرقی و غربی زندگی می کنند وجمعیت ترکان جهان از 250 میلیون نفر گذشته که 80 درصد آن ها سنی و 20درصد آن ها شیعی یعنی 54 میلیون نفر از ترکان جهان را ترکان آذربایجانی تشکیل میدهند که در ایران،جمهوری آذربایجان، برخی جمهوری های فعلی روسیه، گرجستان و کریمه‌ی اکراین زندگی میکنند. و زبان ترکان زنده و پویا بوده و یونسکو در گزارشی اعلام میکند که تنها در شاخه ترکی اوقوز یا اغوز در چین 30 زبان زنده وجود دارد با این وصف ایجاد رشته مذکور در دانشگاه تبریز اهمیت این موضوعات را نشان می دهد که هر زبان مخزنی از تاریخ، ادبیات، دانش فولکولر بوده وآموزش به زبان مادری بازده بسیاری داشته وچند زبانی نیز به رشد شناخت افراد و اجتماعات و فرهنگ های متنوع کمک شایانی می کند و علاوه بر آن جامعه شناسان نیز معتقدند به طور کلی بها دادن به زبان های رایج در یک کشور می تواند به همدلی وآزاد اندیشی و احترام عمومی منجر شود و شکاف گریز از مرکز را پرکند. تحقیقات یونسکو و دانشگاه تهران نشان میدهد که در ایران 76 زبان و لهجه وجود دارد که مردم ایران به زبان های فارسی ،ترکی، عربی ،کردی بیش از همه تکلم دارند با این وصف احترام به همه گویش ها و زبان ها و لهجه ها نه تنها در قوانین بین المللی وحقوق بشر بلکه در کتاب انسان ساز قرآن عظیم نیز تصریح شده که مختلف شکل بودن و مختلف بودن لهجه وزبان از نشانه های عظمت پروردگارعالمیان است.
ترک شناسی به عنوان یکی از زبان های جهان غرب وشرق از زمانی شدت گرفت که ناپلئون بناپارت در اسکندریه مصر به فرماندهان لشکر فرانسه به این مضمون سخن گفت که مواظب لشکرقدرتمند ترک عثمانی باشید چرا که جسارت مردان ترک و عشق وطن دوستی در آن ها بسیارنمایان است شما میتوانید آن هارا بکشید ولی نمی توانید ترکان را شکست دهید.وقتی رام آدارمال دانشمند انسان شناس غربی در یونسکو گفت:ما امروز در موقعیت جهانی قرار گرفته ایم که از نظر سخت افزاری در مسیر وحدت وهمگنی می رود و از نظر نرم افزاری سخت ناهمگن ونامتحد است واقعیت های اجتماعی و فرهنگی جهان رانشان داد که حاصل آن توجه کردن به فرهنگ ها،زبان ها، فلسفه ها و حکمت های همه ملل که وجهه ای میان فرهنگ دارد را نشان داد و به قول آنتونی گیدنز تاریخ معاصر جهان در واقع تاریخ حضور کشورها وملل در همه عرصه ها است وبه قول استاد چنگیز پهلوان شاخص کشور_ ملت و فرهنگ جهان این است که ملت ها و کشور ها لازم است با آگاهی از تحولات جدید اقتصادی و فرهنگی در مقیاسی جهانی در جهت شکل دهی به ساختار هایی برآیند که به آن ها امکان دهد حضور خود را در صحنه جهان از مبنایی تازه بهره مند گردند و این حضور متفاوت و این معنایی تازه چیزی نیست جز استقرار ارتباطات ماندگار فرهنگ ،هنر، ادبیات و پیوند های ژرف صلح و دوستی
نوشته شده توسط: دکترمحمد فرج پور باسمنجی
