یادی از زلزله خوفناک ۹۵ سال پیش سلماس که شهر به ویرانه در آمد.
شهری که الان سلماس نامیده می شود یکی از کهن شهرهای بلاخیز و بلادیده غرب آذربایجان ایران است.کاوشهای باستان شناسان خارجی در تپه های اطراف آن نشان داد که اولین کانون اسکانهای ماد کوچک بوده و قبل از آن نیز از مراکز جمعیتی و آبادمنطقه شمرده شده است.کلیساهای قدیمی و تپه های باستانی زیادی دارد و مسجد جامع سنگی آن نشان از تمدن اسلامی ریشه داری در آن است.در تحولات سیاسی معاصر ایران که آذربایجان پیشرو بود سلماس نیز از کانونهای حرارت انقلاب مشروطه بوده و چهره ملی آن زنده یاد حیدرخان عمواوغلی و همچنین سعید سلماسی نمود آن است.
در تاریخ معاصر آذربایجان برخی ایام گذشته مملو از غم و اندوه برای مردمان سخت کوش شهرها و روستاهایمان بوده است و ۹۵سال پیش در چنین روزهایی دیلمقان یا کهنه شهر یا به تعبیر دوره پهلوی شاهپور وتعبیر امروزی سلماس ،شاهد یکی از خوفناک ترین زمین لرزه های طول تاریخ ایران بوده است که سازمان جهانی زلزله شناسی وقوع و خسارات و شدت آن رادر فهرست زلزله های مرگبار دنیا ثبت کرده است. در اینجا یکبار دیگر آیه مبارکه ۴۱ سوره شریفه فاطر را که به هنگام زلزله خوانده میشود با هم می خوانیم.《خداوند آسمان‌ها و زمین را نگاه می‌دارد تا از نظام خود منحرف نشوند و هرگاه منحرف گردند، کسی جز او نمی‌تواند آن‌ها را نگاه دارد؛ او بردبار و غفور است.»
در این میان هنوز داغ دل سلماسیها،دیلمقانیها ، کهنه شهریها و روستاهای اطراف آن التیام نیافته و داغ عزیزان در هر خانواده و ایل و تباربا سپری شدن عمر چند نسل هنوز در ذهن ها تداعی می کند و دریادهاست .
ولی بزرگان وقت کشور و آذربایجان بعد از این مصیبت و در کاستن از آلام مردم طرحی نو انداختند و سلماسی نوین دیگری را پایه ریزی ﻛﺮﺩند.در تاریخ معاصر می خوانیم بعد از حدود سه ماه از این حادثه دهشتناک، مجلس شورای ملی بیش از یک میلیون متر ارضی ملی نزدیک این شهر کنونی را برای ایجاد شهر شاهپور اختصاص داد.زنده یادمهندس اسداله خاور زمین ،طرح اولیه سلماس نوین را طراحی و به رویت پادشاه وقت رضاخان ر ساند.سلماس نوین در پنج کیلومتری دیلمقان با ١٨ خیابان و ٤ میدان شامل ٤ خیابان ٣٠ متری و بقیه ٢٠ متری بصورت شطرنجی و هندسی و مهندسی حساب شده بنیان نهاده می شود .
کمیسیون إعمار سلماس با پشتیبانی استاندار وقت آذربایجان درتبریز و ارومیه و سلماس تشکیل میشود و کمک های مهندسی و مایحتاج عمومی از تبریز به منطقه سرازیر می شود.و علاوه بر آن در مدت کوتاهی زمین جهت احداث خانه در اختیار مردم قرار داده می شود.
ریاست این کمسیون با شادروان میرزا مهدی ناصر هیئت که از ١٣٠٩ تا ١٣١٣ اولین شهردار سلماس انتخاب شده نام می برند.
و حالا بعداز ۹۵ سال هنوز داغ دل دیلمقانیها و سلماسیها و بخشهای دیگر سلماس از آن زلزله وحشتناک تازه است.و خواست افکار عمومی و شهروندان فهیم آن تزریق اعتبارات ملی و ایجاد طرح های زیر بنایی در آن است.هم اکنون این شهر فرزندان و دانشمندان بزرگی در رشته های علوم پزشکی ، فنی مهندسی، علوم انسانی، اقتصاددانان خبره ، ورزشکاران و هنر مندان، شعرا و ادبا در دامن خود تربیت کرده است. بسیاری از کارشناسان خبره آن در سایر استانها در پست های کلیدی مدیریتی و اساتید دانشگاهی و حتی وزارتخانه ها مشغول خدمت به کشور مان هستند.
خلاصه کلام اینکه همه تسلیم حکمت الهی و در مصیبتها و گزند روزگار راسختر و با عزم پولادین بر گذر از سختی ها طبیعی مصمم ایم و ریشه دار بودن مردمان آذربایجان علاوه بر داشتن هویت والای فرهنگی ، انسانی و تمدنی از همین جا نشات می‌گیرد.
نوشته شده توسط:دکنر محمد فرج پور باسمنجی-عضو انجمن ایرانی تاریخ
