پریا شجاعیان متولد 1368 تبریز،فارغ التحصیل رشته روان شناسی بالینی کارگردانی فرهنگی است که در حوزه های ادبی با چاپ کتاب هایش با عنوان زنی که هر روز ربوده می شود(مجموعه اشعارش)،حمام آفتاب در قرنطینه و ترجمه اشعار جیحون یلماز با عنوان تو دومین زنی هستی که دوستش دارم، این روزها با نویسندگی و کارگردانی و تهیه کنندگی فیلم اشتها در جشنواره های بین المللی به توفیقات بسیاری دست یافته است.
گفتگو با این اندیشمند هنرمند نکته های جالبی را درحوزه فرهنگ و هنر در پی داشت.
باتوجه به پیشینه غنی فرهنگی که از شما وجود دارد دلیل اینکه قدم در ساخت فیلم اشتها گذاشتید چه بود؟
شروع فعالیتم به سننین کودکی و شاید به 14 و 15 سالگی بر میگردد که در حوزه نوشتاری قدم هایم را در این وادی برداشتم.اگر به طور خلاصه بیان کنم ،فعالیت هایم با داستان کوتاه شروع شد،ودر عرصه شعر ادامه یافت که درنتیجه این روند ،سه کتاب انتشاریافت.
البته کتاب سوم ترجمه است.کتابی در حوزه شعر از یک شاعر ترک که ترجمه آن را انجام داده ام. علاقه ام به سینما نیز از کودکی بود تا اینکه کم کم جرات پیدا کردم تا دغدغه هایم را با تصویر نشان دهم و درنهایت دردوره های یک ساله انجمن سینمای جوان ایران در تبریز شرکت کردم و مطالعاتم را در حوزه سینما گسترش دادم. باتوجه به علاقمندی هایی که داشتم آرشیوی از فیلم ها را جمع آوری کردم و درادامه به اولین تجربه جدی من در زمینه ساخت فیلم منتهی شد.
باعنایت به اینکه در مسیر فعالیت های فرهنگی ترجمه آثارهنرمندان ترکی را مد نظر قرار داده بودید و علاوه بر ترجمه کتاب اشعار جیحون یلماز، در شبکه های اجتماعی نیز شاهد ترجمه گفتگوهایی از شما با هنرمندان ترکی بودیم علت گرایشتان به سمت ادبیات ترکی چه بود و آیا اندیشه های ترکی در سبک و دیدگاه فیلم سازی شما تاثیر گذار بود؟
با در نظر گرفتن این نکته که ما ترک زبان هستیم طبیعتا با فرهنگ ترک ها قرابتی حس می کنیم و خب طبیعتا من به شخصه خیلی ادبیات ترکی را دوست دارم.
در حوزه ادبیات داستانی ارادت خاصی به اورحان پاموک وناظم حکمت دارم. درنسل جدید نیزجیحون ییلماز شاعرخیلی خوبی است که بازبان ساده و سلیس اشعارش را بیان می کند. ترجمه کتاب تودومین زنی هستی که دوستش دارم نیزتصادفی اتفاق افتاد،کتاب را که مطالعه کردم دیدم کتابی از وی در ایران به ترجمه در نیامده است وی فردی است که در ترکیه شناخته شده است و شخصی است که کار های هنری نظیر استندآپ کمدی واجرا را هم انجام میدهد ودرقالب مدیا حضوردارد وباتوجه به علاقه ای که داشتم به ترجمه این کتاب اقدام کردم.
با توجه به این نکته که فعالیت های هنریتان به موازات فعالیت های فرهنگیتان ادامه دارد. درمورد چاپ اشعارتان با عنوان زنی که هر روز ربوده میشود توضیح دهید که چگونه در این وادی قدم گذاشتید؟
کتاب اولم زنی که هر روز ربوده میشود نام گرفته و کتاب دوم هم حمام آفتاب در قرنطینه بود. در مورد این دوکتاب باید گفت با اینکه ادعایی درحوزه شعر ندارم اما ادبیات و شعر جز لاینفک زندگی و وجود من هستند،باید گفت همیشه دغدغه جنس زن دردرون من وجود داشته و باتوجه به اینکه شغل بنده نیز روان درمانگری است تلاش کرده ام تا در این راه اقداماتی داشته باشم و خب فعالیت هایی به موازات هم در این حوزه داشته ام.
در مورد فیلم اشتها صحبت کنید ،فیلمی که به جشنواره های بین المللی رسیده،چگونه به طرح فیلم اشتها رسیدید؟
به واقع مدیومی که کارمی کنیم مهم نیست. مهم دغدغه ای است که با آن سرو کار داریم و این را باید بررسی کرد که آیا انسان دغدغه مندی هستیم؟چه در حوزه شعر،چه درحوزه داستان نویسی،نمایش نویسی و حتی فیلم سازی، چیزی که برای من مهم است بیان دغدغه است.بیان دغدغه ای که از درد حاصل یک تجربه زیستی برآمده را مطرح کند.تجربه زیستی که باعث شده تا ما با یک سری افکار مدرن روبه روشویم ولی بایک تربیت سنتی،دریک جامعه درحال گذر زندگی می کنیم و به طورخلاصه این موضوع ما را دچار یک بحران هویتی می کند. به طوری که درجواب سوال من کیستم مخصوصا جنس زن گاهی نمی تواند به این سوال پاسخ روشنی دهد واین باعث می شود که حتی هویت مستقلش نیزبه چالش کشیده شود و به این نقطه برسد که آیا به خاطر ظاهر،زن بودنش و جنسیتش مورد قبول واقع می شود؟ این سوالی بود که همیشه دغدغه اصلی من بوده و باید گفت در درون هر زن دو زن زندگی میکند که اولی زنی است بسیار معصوم و کودکانه وحتی دنبال عشق است.در پوسته بیرونی زنی است که میخواهد زنده بماند و تناقض این دو زن باعث می شود که ما دچار مشکل شویم.
.jpeg)
در فیلم اشتها درکنار گروه قوی پشت صحنه از بازیگران قدرتمند تئاتری هم بهره بردید.آیا با توجه به دغدغه هایتان به انتخاب این گروه بازیگران رسیدید و آیا توانستید آن دغدغه ها و اندیشه ها را درعرصه تصویر نشان دهید؟
گروهی که با آن ها کار شد گروهی حرفه ای و کاربلد بودند که از این بابت بسیارخوشحالم وهمکاری بسیار خوبی شکل گرفت که اگرفیلم امروز موفق شده است نتیجه یک کارگروهی است.تمام گروه ایده اصلی فیلم را گرفتند و کمک کردند تا این ایده پرورش پیدا کند.درمورد بازیگران تئاتری هم باتوجه به اینکه درتبریز زندگی می کنیم و با درنظر گرفتن محدودیت های موجود،تعدادبازیگران خوب اندک است وعمدتا هم درحوزه تئاتر فعالیت میکنند.باتوجه به اینکه اشتها ایده سختی داشت اجرای سختی را نیز می طلبید وبازیگران این اثرتوانستند ازعهده کارشان به خوبی برآیند.
با عنایت به دغدغه هایی که داشتید و با درنظر گرفتن تیزر کار و فضای فیلم که به شدت خاص با رنگ بندی های منحصر به فرد اتفاق افتاده آیا مخاطب این فیلم مخاطب خاص است و یا اشتها تمامی مخاطبان عام را در نظر گرفته است؟
به نظرم تقسیم بندی مخاطب به خاص وعام تقسیم بندی دلپذیری نیست،از این جهت که شاید ما کسانی را داشته باشیم که تحصیلات عالیه در حوزه سینما نداشته باشنداما ارتباط خوبی با شخصیت های فیلم برقرار نمایند وپس از همذات پنداری، آن تلنگرهارا در وجودشان دریافت نمایند.جدا از اینکه سینما یک بحث تکنیکی و فرمی دارد چیزی که در مخاطب تاثیر دارد بحث حسیات است که باعث اثر پذیری می شود.به واقع شاید آن گروه نتوانند گره های فسلفی کارگردانی را که مطرح شده را متوجه شوند اما از نظر حسی و شعوری کاملا در مخاطب اثر می گذارد.به نظرم هر کسی که دغدغه جنس زن را داشته باشد می تواند با این فیلم ارتباط برقرار کند.
علت حضور اشتها در جشنواره های خارجی چه بود و آیا با روندموفقیت آمیزی که فیلم اشتها درپیش گرفته، به حضوردرجشنواره های داخلی نیزفکرمی کنید؟
بله به حضور درجشنواره های داخلی نیزفکر می کنیم ولی خب باتوجه به دغدغه شغلی و کاری که داشتم مسئولیت پخش فیلم به عهده خانم زهرا ترکمنلوسپرده شده است. اما چرا این فیلم ابتدا به جشنواره های خارجی راه یافت باید افزود که هرکسی که در این حوزه فعالیت می کند دوست دارد کارش دیده شود تا بازخورد های آن اثر را دریافت نماید. به واقع این یک تجربه بود تا بامشاهده محصول تولید شده وارتباط مخاطبان ودریافت بازخورد های آنان متوجه عملکردمان باشیم.آینده این فیلم موردی است که غیر قابل پیش بینی است.فعلا درمرحله ای هستیم که دلمان میخواهد بازخورد ها را جمع کنیم و ارزیابی های بعدی را در ادامه می توانیم داشته باشیم.
بادرنظر گرفتن گستردگی دغدغه درونیتان و با عنایت به این موضوع که نویسنده این اثر هم خودتان بودید از ابتدا به دنبال ساخت فیلم کوتاه بودید یا شرایط به گونه ای پیش رفت که در حین تولید تصمیم گرفتید که این فیلم به حالت کوتاه تولید شود؟
هدف از ابتدا ساخت فیلم کوتاه بود. باتوجه به بحث تجربیات وشناخت مدیوم فیلم کوتاه تصمیم این بود که این فیلم درقالب فیلم کوتاه تولید شود. البته شروع کار هم به آهستگی با مشورت با دوستان اتفاق افتاد و پس از پسندیدن ایده اولیه توسط دوستان، به آرامی وارد روند تولید شدیم.
باتوجه به دغدغه های درونیتان نسبت به موضوع خانم ها،وبا درنظر گرفتن شرایط فیلم کوتاه، این روند در فیلم های بعدیتان نیزادامه خواهد یافت ؟
صددرصد،بزرگترین سوالی که هر انسان می تواند از خودش بپرسد این است که چه چیزی من را در این جهان رنج میدهد؟ اگر بتوان به این سوال پاسخ داد قطعا دغدغه ها شروع خواهد شد،پاسخ به این سوال می تواند دغدغه های متفاوتی را شکل دهد.چیزی که من را رنج میدهد، هویت و جایگاه زن است و سوالاتی که به عنوان یک فیلمساز بارها از خودم نیز پرسیده ام، به طوری که این تناقض ها همیشه من را آزار داده و همیشه سعی کرده ام که به این سوالات پاسخ دهم.طبیعتا این دغدغه چون بزرگ است می تواند با تعمیم به بخش های مختلف فرهنگی ،گاهی به صورت شعر،گاهی به صورت داستان و نمایشنامه وحتی با ساخت فیلم بروز می نماید. به هر شکلی میتوان ایده ها رانشان داد،مهم این است که حرفمان را بزنیم وچگونگی حرف زدنمان نیز مهم است و به نظرم این مهمترین اصلی است که یک هنرمند می تواند به سوی آن حرکت کند.
باتوجه به تجربه ای که دراین فیلم کسب شد و بادر نظر گرفتن شرایط موضوعی، فیلم بعدیتان نیز فیلم کوتاه خواهد بود یا تصمیم به ساخت فیلم بلند گرفته اید؟
فعلا به امید خدا همین راه را ادامه خواهم داد،دغدغه ها به شکلی است که می توان در قالب فیلم کوتاه آن ها را گنجاند، به خاطر شرایط ساخت فیلم بلند،ترجیح میدم که چند کاری را درحوزه فیلم کوتاه داشته باشم تاببینیم چه پیش خواهد آمد.برای فیلم دوم نیز فیلم نامه ای در دست نگارش دارم که به طور آهسته و پیوسته روی آن کار میکنم و ان شاالله سال آتی قرار است که کار جدیدی را شروع کنیم.
باتوجه به دغدغه ای که مطرح کردید در فیلم جدیدنیزسراغ همین موضوع با زاویه ای نو خواهید رفت یا تلاش می کنید که فضایی متفاوت با این فیلم را تجربه کنید؟
فیلم جدید موضوعی متفاوت خواهد داشت ولی تلاش خواهد شد تا دغدغه جنس زن هم درآن باشد.
بااشاره به خاص بودن موضوع فیلم، اشتها چه زمانی به اکران عمومی خواهد رسید ومخاطبان داخلی چگونه می توانندبا این فیلم ارتباط برقرار کنند وبه تماشای آن بنشینند؟
بایدگفت به لحاظ محدودیت های کرونایی نمی توانیم برای اکران عمومی اقدامی کنیم اما صددرصد به فکرآن هستیم تا درتبریز و بعد در سینماهای هنروتجربه زمان اکران بگیریم و فیلم را درنمایش عمومی با مخاطبان داخلی آشنا کنیم.اما در شرایط فعلی زمان دقیقی را نمی توان گفت.
با در نظر گرفتن حوزه فعالیتان، چقدر از شبکه های اجتماعی توانستند این روزها در تعامل بین هنرمندان و مخاطبان سهیم باشند؟
خب این روزها یکی از به روز ترین شبکه هایی که بسیاری با آن سروکار دارند شبکه اجتماعی اینستاگرام است که وجود آن نقش مثبتی دارد البته در انتشار اخبار فیلم ها نیز می تواند کارکرداصولی داشته باشد اما درکنار نقش مثبت آن باید از نقش منفی آن نیز آگاه شد. بنابراین اعتباردادن به یک اثرهنری برعهده متخصصان آن کارخواهد بود ،از این رو شبکه های اجتماعی برای کسانی که سلبریتی و شناخته شده نیستند نمی تواند کمک چندانی کند، حداقل من زیاد به دنبال سرو صدا کردن در این فضا نیستم و اعتقاد دارم که یک اثر اگر قرار بر درخشش باشد صد درصد خواهد درخشید،پس اولویت من فضای مجازی نیست.
باتوجه به درخشش این فیلم درجشنواره های انگلستان، ترکیه وایتالیا آیا این فیلم بازهم در جشنواره های خارجی به نمایش درخواهد آمد؟
واقعیت این است که به این سوال به طور دقیق نمی توان پاسخ داد چون با نحوه داوری ها و نحوه پذیرش آنها خیلی مطلع نیستیم اما امیدواری ها برای پذیرش از جشنواره ها وجود دارد و امیدواریم با نمایش در جشنواره ها، خستگی بنده وکل گروه فوق العاده ای که در این اثر فعالیت کرده اند درآید.
آیا اشتها یک فیلم هنجار شکن است و یا فقط سعی کرده تا دغدغه ها رابا شرایطی که در فیلم هست بیان کند؟
برای بیان دغدغه عملا شیوه های مختلفی وجود دارد که می تواند به فرم های مختلف بیان شود.به نظرم این فیلم یک فیلم هنجارشکن است زیرا که در محتوا تلاش کرده تا نکته هایی که در جامعه به آن شعار میدهند را نشان ندهد .به عنوان نمونه بیان این تناقض ها از دید یک زن باعث می شود در حالی که اگر دچار بحران هویت هستیم ،از طرفی طرفدار زیبایی و علاقمند به تحسین شدن باشیم و خب خانم هایی در جامعه وجود دارند که غم نان دارند و تن به یکسری چیزها میدهند و ازطرفی هم علاقمند به پاکی و معصومیت ها هستند. یعنی سعی شده با نشان دادن این تناقض کمی مسئولیت جنس زن رابالاببرم و بگوییم که ما هم دربرابر آن چیزی که عمل می کنیم مسئول هستیم و در این فیلم نشان داده شده که ما به واقع دربرابر خودمان مسئولیم.
بادرنظر گرفتن زمان بندی 17 دقیقه ای اثر فکر میکنیددربازه زمانی فیلم کوتاه توانستید دغدغه هایتان را مطرح کنید یا صرفا قرار بود که تلنگری راایجاد کنید تا مخاطبان به دنبال پیگیری این موضوعات بروند و خودشان را در این مسیر قرار دهند؟
قالب فیلم کوتاه در این جریان حرکت می کند که تلنگری بزند وبرای ذهن مخاطبان ایجاد سوال کند،امیدوارم که دراین تلنگر موفق بوده باشیم. اما زدن یک تلنگرمخصوصا زمانی که شما درهم شکستن قهرمان را می بینید و به خوبی مشاهده می کنید که خیلی ساده اوضاع بهم می ریزد، به تبع آن این سوال در ذهن شماایجاد خواهد شد وطبیعتا درمورد آن فکرمی کنید و درصورت همذات پنداری با شخصیت داستان، می توانید به سوالاتی نظیر اینکه آیا من هم اینگونه هستم برسید.از سویی معترف بودن به خطای قهرمان داستان نیز کاملا اعتراف به خودم وحتی همجنس های من بوده و به واقع من هنر و دیدن یک اثر را همیشه مثل گروه درمانی میدانم که باعث می شود وقتی یک دردمشترک بین یک گروه مشترک بیان شود،یک جرات مندی نیز بین تمام اعضای گروه ایجاد شودکه درنهایت باعث می گردد آنها نیز آن درد را به یک شکل و زبان دیگر بیان کنند واحساس تنهایی نکنند و با درنظر گرفتن شرایط به دنبال تغییر باشند.
بااشاره به اینکه برخی از خانم های کارگردان در آثار بعدیشان نیز سری سازی را ادامه می دهند درکارهای بعدیتان نیز این دغدغه ها را خواهیم دید یا شکل دیگری از فرم و اجرا را درآثارخانم شجاعیان باسوژه های متفاوتی شاهد خواهیم بود؟
قطعا در فیلم بعدی با این سبک و سیاق جلو نخواهم رفت.صد درصد رگه هایی از آن دغدغه ها خواهد بود،اما مسئله ای که هست چه در فضای مجازی و چه درفضای سینمایی ایران یک نوع سیاه نمایی وقربانی شدن جنس زن وجود دارد.شاید دروهله اول بشود اینگونه تصور کرد که بله این اتفاق ها دارند میفتند ولی نکته ای که به آن رسیده ایم این است که نوعی استقلال بخشی به زن در نظر گرفته شده که درصورت شکست ها خودمان مغلوب می شویم. با وجود اینکه در فیلم شخصیت ها به قهقرا می روند ولی مسئله اصلی انتخاب کردن بین صداقت و خباثت است و وقتی گزینه دوم انتخاب می شوداین معامله برهم خواهدریخت.
از نظرتان داستان اشتها دراین فیلم تمام شد یا ممکن است که اشتهای 2 بعدها با شکلی متفاوت وحتی در ادامه آن با گروه دیگری از بازیگران ساخته شود؟
اشتها باتوجه به اسم آن، غریزه ای است که در درون انسان ها تمام نشدنی است و حالتی است که در آن بی زمانی وجود دارد وباید گفت اشتها مدام درخود تکرارمی شود و پایان فیلم نیز به گونه ای است که ما رابایک سوال تنها می گذارد ومانند چرخه ودایره ای معیوب است که حتی درفضای بیرونی ما هم درجریان است.
اشتها2 درکار نیست ولی پروژه ای دیگر به امید خدا استارت خواهیم زد و امکان اینکه دوباره از همین گروه استفاده شود وجود دارد.مخصوصا اینکه بنده اعتقاد دارم در مدیوم فیلم کوتاه می توان به شکل گروهی همچون خانواده وازلحاظ فکری نزدیک بهم، به ساخت کارهای بعدی ادامه داد.
بامدنظرقرار دادن این موضوع که قدم های هنری موفقی را برداشته اید،به موازات کارهای هنری کارهای فرهنگی نظیر چاپ کتاب ها نیزادامه خواهد داشت؟
بله کتاب چهارم بنده نیز آماده شده ولی فعلا به خاطر مشغله کاری دنبال چاپ آن نیستم،و یک نمایش نامه نیز نوشته ام که در انتظار چاپ قرار دارد ولی باتوجه به درگیری های کاری تلاش خواهد شد تا فعالیت های جانبی نیز در کنار آن ادامه داشته باشد.
با سپاس از بزرگواریتان، سخن پایانیتان را با مخاطبان ندای بی صدا بفرمایید.
به عنوان حرف پایانی می توان گفت مسئله ای که امروز با آن درگیریم مسئله شناخت است و این شناخت هم از شناخت خویش و هم از شناخت جهان اطراف ناشی می شود و اکثر مشکلات از اینجا سرچشمه می گیرد که ما زیاد به سمت شناخت حرکت نمی کنیم وباعث می شودتاضعف ها وقوت هایمان ناشناخته باقی بماند.این موضوع درشرایط فعلی بزرگترین مسئله ای است که ما را درگیر می کند.
نوشته شده توسط:امیدشرکت تبریزی
